Τα Ιόνια Νησιά

Περίληψη της παρούσας κατάστασης στα Ιόνια Νησιά

Having fully scoped the environmental situation across the Ionian Islands, and analysed the urgency of certain issues, the following themes are our key areas of focus: waste management, marine conservation, landscape and biodiversity, and freshwater. For these we will be actively searching for projects to support, replicate and expand the reach of. Projects that fit more broadly within the environmental definition should also apply for funding and will be reviewed at our regular Steering Committee meetings.

Χάρη στην ομορφιά τους τα Ιόνια νησιά είναι κυρίως γνωστά ως προορισμοί διακοπών. Με την ανάπτυξη του τουρισμού - την "βαριά βιομηχανία" της χώρας- έγιναν μεγάλες αλλαγές. Οι τοπικές κοινότητες και οι θεσμοί ήταν σε μεγάλο βαθμό απροετοίμαστοι για αυτές τις αλλαγές. Η χρήση γης, το καθεστώς διαχείρισης των αποβλήτων, όπως και η διαχείριση των υδάτων δεν υπήρξαν ικανά να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες πιέσεις, τις νέες συνθήκες και τις απαιτήσεις. Σε μια χώρα που βαθμολογείται χαμηλότατα όσον αφορά στην επιβολή κανονισμών και τήρηση διαδικασιών, οι αρνητικές συνέπειες είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Τοπικές κρίσεις και συγκρούσεις έχουν προκύψει, ιδιαίτερα λόγω της παράνομης ανάπτυξης και δόμησης και της διαχείρισης των αποβλήτων (η οποία πλέον αποτελεί σοβαρό πρόβλημα σε πολλά από τα νησιά).

Ταυτοχρόνως, το Ιόνιο Πέλαγος αντιμετωπίζει πολλές συνήθεις για το θαλάσσιο περιβάλλον απειλές: Απορρίμματα και ρύπανση από πλαστικά, υπεραλίευση, μείωση των πληθυσμών των μεγάλων θαλάσσιων θηλαστικών όπως τα δελφίνια και πρόσφατα η μεγάλη επερχόμενη απειλή εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου σε όλο το Ιόνιο Πέλαγος.

Στη θετική πλευρά υπάρχουν πολλοί παθιασμένοι και ενημερωμένοι άνθρωποι που έχουν ήδη κάνει τη διαφορά με την εργασία και το μεράκι τους. Υπάρχουν χερσαίες, παράκτιες και θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, ωστόσο, οι αρχές συχνά δεν διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα για να καταφέρνουν αυτές να λειτουργούν αποτελεσματικά. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, περιλαμβάνει μία από τις πλέον σημαντικές περιοχές αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας στη Μεσόγειο. Οι μεσογειακές φώκιες (monachus monachus) φαίνεται να αυξάνονται επίσης σε αριθμό μετά από συνεχείς και πολυετείς προσπάθειες ειδημόνων και τοπικών οργανώσεων.

Ενώ ο τουρισμός έχει καταστεί κλειδί για την οικονομική ευημερία των περισσότερων νησιών του Ιονίου, τα πιο δημοφιλή από αυτά τα νησιά τώρα αντιμετωπίζουν άμεσα και σημαντικά προβλήματα. Αντιθέτως, σε νησιά όπως η Ιθάκη, η Λευκάδα, η Κεφαλονιά αναδύεται ένας πιο οικολογικός τύπος σύγχρονου τουρισμού. Υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες για έναν πιο βιώσιμο τουρισμό σε όλη την περιοχή. Παράλληλα με άλλους παράγοντες, η "μονοκαλλιέργεια του τουρισμού" έχει προκαλέσει την εγκατάλειψη παραγωγικής γης και κατά συνέπεια, μεγάλη εξάρτηση από τα εισαγόμενα τρόφιμα. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να παράγουν κάποια από τα δικά τους τρόφιμα και να αγοράζουν τοπικά προϊόντα.

Τα αποθέματα πόσιμου νερού μειώνονται σημαντικά λόγω υπεράντλησης και μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα, ειδικά στην Κέρκυρα. Οι ανεπαρκείς υποδομές για τη διαχείριση (πόσιμων) ύδατων στα νησιά έχει ως συνέπεια να εισάγουν τεράστιες ποσότητες εμφιαλωμένου νερού. Αυτό επιδεινώνει και τα προβλήματα διαχείρισης αποβλήτων. Η βιοποικιλότητα και τα ανθεκτικά οικοσυστήματα εξακολουθούν να είναι πλούσια, αλλά υπό όλο και μεγαλύτερη πίεση, ενώ κάποια είδη και οισκοσυστήματα χρήζουν ενεργούς προστασίας και «αναγέννησης».

Historically, Ionian Islands were always on trade routes between the eastern and the western Mediterranean Sea and between the southern and the northern (European) Mediterranean cultures. This positioning has resulted in the Ionian Islands having a strategic importance during many periods of human history and have therefore been desired by close neighbours or conquerors from afar. It has also resulted in the islands having developed and maintained a common distinct culture that reaches the present time. Local people tend to be proud of this culture both because it is considered important traditional heritage and because it distinguishes them from other parts of Greece. The inhabitants of the Ionian Islands are known as very sociable, cheerful and vivid people with a good sense of humour and a great appetite for jokes.

Since the 1960s it has been the islands’ natural beauty that has gradually made the Ionian Islands famous and very popular as tourist destinations. But with the growth of the country’s “heavy industry” also problems came up which are by now impossible to ignore. This report will very briefly present the main environmental sustainability problems and threats that have been
identified along with their causes, as well as local groups and initiatives that have been active in the respective fields locally.

Η Κέρκυρα είναι η πρωτεύουσα της περιφέρειας των Ιονίων Νήσων. Ήδη στην αρχαιότητα – όπως περιγράφεται στην Οδύσσεια του Ομήρου - ήταν γνωστή ως πλούσιος και ευημερών τόπος που μέσω της τοπικής παραγωγής είχε υπερβεί την αυτάρκεια. Λόγω της πλούσιας φύσης του νησιού, του κλίματος και του εύφορου της γης στην Κέρκυρα ευδοκιμούσε μεγάλη ποικιλία καλλιεργειών, επιτρέποντας στους κατοίκους της όχι μόνο να τα απολαμβάνουν οι ίδιοι, αλλά και την εξαγωγή και εμπορία των πλεοναζόντων προϊόντων ελαιολάδου, κρασιού, σιταριού και άλλων.

Η Κέρκυρα είναι στατιστικά το βροχερότερο μέρος της Ελλάδας και έχει ήπιο μεσογειακό κλίμα. Με μόνιμο πληθυσμό 102.071 και έκταση 59.200 εκταρίων η Κέρκυρα είναι ο τρίτος πιο πυκνοκατοικημένος νομός της Ελλάδας (μετά την Αττική και τη Θεσσαλονίκη). Λαμβάνοντας υπόψη τις τουριστικές ροές το καλοκαίρι, η Κέρκυρα είναι ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα νησιά στη Μεσόγειο Θάλασσα (ήδη το τρίτο πιο πυκνοκατοικημένο χωρίς τουρισμό). Η οικονομία κυριαρχείται από τον τουρισμό και τον τομέα των υπηρεσιών, οι οποίοι μαζί αντιπροσωπεύουν το 91,4% του τοπικού ΑΕΠ, ενώ η πρωτογενής παραγωγή αγαθών αντιπροσωπεύει μόνο το 2%.

Οι Παξοί βρίσκονται 7 μίλια νότια της Κέρκυρας. Είναι ένας ενιαίος δήμος που αποτελείται από δύο νησιά και μερικές βραχώδεις νησίδες. Έχει περίπου 2.300 μόνιμους κατοίκους και περισσότερους από 200.000 επισκέπτες ετησίως. Το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας πραγματοποιείται στα τρία κύρια παράκτια χωριά / περιοχές.

Όλο το νησί των Παξών υπάγετται στο καθεστώς προστασίας Natura 2000, το οποίο είχε μεγάλο όφελος. Ωστόσο, η έλλειψη παρακολούθησης και η διαφθορά καθιστούν ουσιαστικά αυτό το καθεστώς σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικό. Γενικά, το τοπίο των Παξών περιγράφεται ως «ένας μεγάλος ελαιώνας» (μολονότι δεν είναι καλά φροντισμένος και παραγωγικός όπως παλιά) και οι Αντίπαξοι ως «ένας μεγάλος αμπελώνας».

Η Λευκάδα έχει μέγεθος 356 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 23.693 άτομα. Ο δήμος της Λευκάδας περιλαμβάνει τα νησιά Κάλαμος και Καστός κ.λ.π., ενώ το Μεγανήσι αποτελεί ξεχωριστό δήμο. Η Λευκάδα συνδέεται με την ηπειρωτική Ελλάδα διαμέσου μιας λωρίδα γης με γέφυρα. Ο πληθυσμός χαρακτηρίζεται ως γήρανση και το μεγαλύτερο μέρος του εργάζεται στον τουριστικό κλάδο.

Η Λευκάδα είναι 60% ορεινή και ως εκ τούτου μεγάλα μέρη της δεν έχουν επηρεαστεί από τον τουρισμό ή άλλες εντατικές δραστηριότητες, διατηρώντας τη φυσική ομορφιά. Η πόλη της Λευκάδας, η περιοχή του Νυδρίου και ορισμένες περιοχές όπως ο Άγιος Νικήτας είναι ανεπτυγμένοι τουριστικοί προορισμοί με κάποιους από τις συνήθεις συνέπειες σε διαφορετικό βαθμό. Η λιμνοθάλασσα μεταξύ Λευκάδας και Αμβρακικού κόλπου είναι ένας σημαντικός βιότοπος με πλούσια βιοποικιλότητα (για θαλάσσια είδη και πτηνά), η οποία προστατεύεται επίσημα.

Η Κεφαλονιά και η Ιθάκη (Ιθάκη) καλύπτουν από κοινού 786 τετραγωνικά χιλιόμετρα με πληθυσμό 39.032 και συνδέονται στενά. Από αυτά τα 35.801 ζουν στην Κεφαλονιά. Η Κεφαλονιά είναι το μεγαλύτερο από όλα τα νησιά σε μέγεθος. Και τα δύο νησιά αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού. Η οικονομία του νησιού βασίστηκε στο γεωργικό τομέα με τον τουρισμό να είναι πολύ λιγότερο κυρίαρχος από ό, τι στα άλλα κύρια νησιά. Φαίνεται να υπάρχει σταδιακή στροφή προς τις τουριστικές υπηρεσίες, αν και αργή.

Η Κεφαλονιά είναι ορεινή και χωρίζεται σε κάθετα γεωγραφικά τμήματα. Είναι το πλουσιότερο από όλα τα νησιά της βιοποικιλότητας, λόγω των γεωφυσικών χαρακτηριστικών του και περιέχει μια ενδιαφέρουσα σειρά βιοτόπων που περιλαμβάνουν έλη και λίμνες μεταξύ των οροσειρών. Το Ainos είναι το ψηλότερο βουνό και προστατεύεται ως εθνικό πάρκο. Σε αυτό υπάρχουν χιλιετίες παλιά δάση της Κεφαλονιάς, άγρια / ημι-άγρια άλογα, πολλά είδη πουλιών και ένας μεγάλος πλούτος βιοποικιλότητας συνολικά.

3.5 Ιθάκη Με 3.231 κατοίκους η Ιθάκη είναι το τελευταίο το δεύτερο λιγότερο κατοικημένο μετά τους Παξούς. Γνωστή ως η πατρίδα του μυθικού βασιλιά Οδυσσέα, η Ιθάκη είναι μάλλον το καλύτερα διατηρημένο από όλα τα νησιά του Ιονίου, με τη φυσική ομορφιά και τη γοητεία της. Η Ιθάκη διατηρεί επίσης πολλές παραδοσιακές ελληνικές ποικιλίες καλλιεργειών, πρακτικές βιολογικής γεωργίας και είδη ζώων, που καθιστούν τη φύση της πολύτιμη για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και της σχετικής πολιτιστικήςκληρονομιάς.

Παράλληλλα με τη φυσική ομορφιά, η Ιθάκη διαθέτει μεγάλη ποικιλία χλωρίδας και πανίδας, με κάποια ιδιαίτερα είδη, όπως η κύρια ποικιλία ελιάς.

Η Ζάκυνθος είναι το νοτιότερο των Ιονίων Νήσων. Διοικείται ως ένας ενιαίος δήμος με την πόλη της Ζακύνθου ως πρωτεύουσα και μόνη πόλη. Με έκταση 405.600 στρέμματα είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί και έχει 40.759 κατοίκους. Ο τουρισμός είναι η κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα με αρκετό μαζικό τουρισμό, κυρίως από χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Ωστόσο, η Ζάκυνθος έχει τον ισχυρότερο γεωργικό τομέα από όλα τα νησιά του Ιονίου, που συμβάλλουν σημαντικά στην τοπική οικονομία.

Η Ζάκυνθος "περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία από πεδινές και ορεινές κοινότητες, καθώς και περιοχές με εξαιρετική φυσική ομορφιά διεθνούς φήμης και εξαιρετική περιβαλλοντική και ιστορική αξία, όπως και πολλά μνημεία παραδοσιακής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Η «Αγροτική Ζάκυνθος» καταλαμβάνει το 95% της συνολικής έκτασης του νησιού, όπου στεγάζει περίπου το 70% του συνολικού πληθυσμού του. Η ύπαρξη πολλών νόμιμων προστατευόμενων περιοχών ως τόπων Natura 2000 και η δημιουργία του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου επιβεβαιώνει τη μεγάλη αξία των πλούσιας και - σε ορισμένες περιπτώσεις - σπάνιας χλωρίδας και πανίδας της Ζακύνθου, που αποτελεί πόλο έλξης καθώς και πηγή πλούτου για το νησί.